De bel-etage (‘mooie etage’) van Paushuize doet zijn naam eer aan. De vier salons zijn ingericht met schilderijen en meubelen van het Centraal Museum, Museum Catharijneconvent en de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed. Ook voor de stoffering en vaste interieuronderdelen zijn de prachtigste materialen gebruikt. Alles is erop gericht om een goede indruk te maken op de gasten. Maar wat zien we precies? Een rondgang langs de mooiste details.
Tijdens de restauratie van Paushuize in 2009-2011 zijn de vier salons opnieuw ingericht. Het gaat om drie aaneengeschakelde salons: de Adrianussalon, de Hortensesalon en de Van Tuyllsalon. De Soetesalon is van de andere salons gescheiden door de garderobe en ligt op de zuidelijke hoek, waardoor het als enige aan twee kanten ramen heeft.
Paushuize heeft in de loop der eeuwen veel verschillende eigenaars gekend. Omdat Paushuize ruim al anderhalve eeuw in gebruik is door de Provincie Utrecht, is de huidige inventaris een reflectie van dat gebruik. De eigen collectie bestaat voornamelijk uit enkele negentiende-eeuwse meubels, kroonluchters en tapijten. Voor aanvullingen is gebruik gemaakt van bruiklenen van het Centraal Museum, Museum het Catharijneconvent en de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed.
De herinrichting gebeurde op advies van Hylkema Consultants. Voor inspiratie is steeds gekeken naar de vaste interieuronderdelen genomen, zoals de lambrisering, stucplafonds en haarden, en is naar een passende aankleding gezocht. Elke salon heeft daarmee een eigen uitstraling gekregen.
Paushuize heeft in de loop der eeuwen veel verschillende eigenaars gekend. Omdat Paushuize ruim al anderhalve eeuw in gebruik is door de Provincie Utrecht, is de huidige inventaris een reflectie van dat gebruik. De eigen collectie bestaat voornamelijk uit enkele negentiende-eeuwse meubels, kroonluchters en tapijten. Voor aanvullingen is gebruik gemaakt van bruiklenen van het Centraal Museum, Museum het Catharijneconvent en de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed.
De herinrichting gebeurde op advies van Hylkema Consultants. Voor inspiratie is steeds gekeken naar de vaste interieuronderdelen genomen, zoals de lambrisering, stucplafonds en haarden, en is naar een passende aankleding gezocht. Elke salon heeft daarmee een eigen uitstraling gekregen.
Adrianussalon
De Adrianussalon is genoemd naar de beroemde Utrechter die Paushuize heeft laten bouwen: Adriaan Florisz (1459-1523), de latere paus Adrianus VI. De ruimte wordt gedomineerd door een serie schilderijen over het leven van Adrianus, rond 1760 gemaakt door de Rotterdamse interieurschilder Dionys van Nijmegen (bruikleen Museum Catharijneconvent). Van Nijmegen werd opgeleid door Jacob de Wit, bekend van de grisailles of ‘witjes’, en vervaardigde met name behangsels, plafond- en schoorsteenstukken voor grote patriciershuizen. Zo is in Gouda in het huis van burgemeester Willem van Strijen een plafondschildering bewaard gebleven. Deze meer dan levensgrote schilderingen met scènes uit het leven van Adrianus zijn oorspronkelijk geschilderd voor de Pauszaal (lees meer hierover in het stuk over de Pausportretten).
De Adrianussalon is genoemd naar de beroemde Utrechter die Paushuize heeft laten bouwen: Adriaan Florisz (1459-1523), de latere paus Adrianus VI. De ruimte wordt gedomineerd door een serie schilderijen over het leven van Adrianus, rond 1760 gemaakt door de Rotterdamse interieurschilder Dionys van Nijmegen (bruikleen Museum Catharijneconvent). Van Nijmegen werd opgeleid door Jacob de Wit, bekend van de grisailles of ‘witjes’, en vervaardigde met name behangsels, plafond- en schoorsteenstukken voor grote patriciershuizen. Zo is in Gouda in het huis van burgemeester Willem van Strijen een plafondschildering bewaard gebleven. Deze meer dan levensgrote schilderingen met scènes uit het leven van Adrianus zijn oorspronkelijk geschilderd voor de Pauszaal (lees meer hierover in het stuk over de Pausportretten).
De Adrianussalon met schilderijen van Dionys van Nijmegen (Leven Magazine).
Veloutébehang in de Adrianussalon (Froukje van der Meulen).
Veloutébehang
Vanwege de achttiende-eeuwse haard is gekozen voor een donkerblauw veloutébehang met een goudkleurig dessin uit die periode. Alleen huizen van de allerrijksten werden gedecoreerd met kostbaar behang van goudleer of stof. Het goedkopere papierbehang dat we nu kennen was nog niet gangbaar.
Bij veloutébehang zijn motieven van wolpluis of andere vezels op de doeken aangebracht. Hiervoor werd de voorstelling eerst in lijm op de onderlaag gedrukt. Daarna werd het materiaal met behulp van een zeef ‘bestoven’. Het resultaat is behang met een fluweelzacht uiterlijk.
Vanwege de achttiende-eeuwse haard is gekozen voor een donkerblauw veloutébehang met een goudkleurig dessin uit die periode. Alleen huizen van de allerrijksten werden gedecoreerd met kostbaar behang van goudleer of stof. Het goedkopere papierbehang dat we nu kennen was nog niet gangbaar.
Bij veloutébehang zijn motieven van wolpluis of andere vezels op de doeken aangebracht. Hiervoor werd de voorstelling eerst in lijm op de onderlaag gedrukt. Daarna werd het materiaal met behulp van een zeef ‘bestoven’. Het resultaat is behang met een fluweelzacht uiterlijk.
|
Hortensesalon
De Hortensesalon is genoemd naar Hortense de Beauharnais, koningin van Holland (1806-1810) en echtgenote van Lodewijk Napoleon. Zij verbleef hier een nacht, samen met haar zoontje, toen ze op doorreis was van Mainz naar Den Haag. Paushuize was toen een chique logement van de weduwe van pasteibakker Willem Gravelaar. Het logement kreeg daarna de eretitel ‘Hotel van de Koningin van Holland’. Nog geen half jaar later, in oktober 1807, besloot haar man de koninklijke residentie te verplaatsen van Den Haag naar Utrecht, en liet hij een nieuw paleis bouwen aan de Drift. In afwachting van de voltooiing van dit paleis verbleef hij enkele weken in Paushuize, dat hij overkocht van de weduwe Gravelaar met meubels, stoffering en al - de weduwe moest het pand binnen vier dagen verlaten. Tijdens zijn middagmaal speelde het korps van de grenadiers voor de voordeur, op zaterdag verleende hij audiëntie en op zondag werd de mis gevierd in de middelste kamer op de begane grond, waar een altaar was opgericht (ongeveer waar nu de Hortensesalon is). De koning ontving allerlei gasten, vergezeld van concerten. Het bracht heel wat beroering in de stad, maar slechts na enkele weken veranderde Lodewijk Napoleon weer van gedachten, en werd de koninklijke residentie verplaatst naar het stadhuis van Amsterdam - nu nog altijd bekend als het Paleis op de Dam. |
De Hortensesalon (foto: Wikimedia Commons).
|
Gezicht op de Tempel van Saturnus op het Forum Romanum in Rome. Onderdeel van de serie Vedute di Roma (collectie Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed).
Empirestijl
Aan deze tijd herinnert de inrichting van deze salon in de empirestijl. Net als Julius Caesar wilde Napoleon een groot keizerrijk veroveren, en zijn hof liet zich graag omringen door neoclassicistische motieven, geïnspireerd op grote wereldrijken: de Romeinen en de Egyptenaren. Sfinxen, palmetten, uitgesproken pastelkleuren en veel zijde, in gordijnen, wand- en meubelbekledingen.
De nieuw aangebrachte wandbekleding in de Hortensesalon is van mintgroene zijde en is gekopieerd van een patroon uit Paleis Noordeinde. Aan de wanden hangen drie portretten van vrouwen uit de collectie van het Centraal Museum. Ook hangt er een serie etsen van Giovanni Battista Piranesi van verschillende opgravingen in Rome, circa 1774.
Aan deze tijd herinnert de inrichting van deze salon in de empirestijl. Net als Julius Caesar wilde Napoleon een groot keizerrijk veroveren, en zijn hof liet zich graag omringen door neoclassicistische motieven, geïnspireerd op grote wereldrijken: de Romeinen en de Egyptenaren. Sfinxen, palmetten, uitgesproken pastelkleuren en veel zijde, in gordijnen, wand- en meubelbekledingen.
De nieuw aangebrachte wandbekleding in de Hortensesalon is van mintgroene zijde en is gekopieerd van een patroon uit Paleis Noordeinde. Aan de wanden hangen drie portretten van vrouwen uit de collectie van het Centraal Museum. Ook hangt er een serie etsen van Giovanni Battista Piranesi van verschillende opgravingen in Rome, circa 1774.
Van Tuyllsalon
Deze salon is genoemd naar Jan Maximiliaan baron van Tuyll van Serooskerken. Van 1814 tot 1828 was hij gouverneur van Utrecht, later de commissaris van de Koning(in) genoemd. Kort na zijn ambtsperiode werd Paushuize als woning van de gouverneur in gebruik genomen. Nog altijd is de Van Tuyllsalon de officiële werkkamer van de commissaris van de Koning, al woont hij hier al lang niet meer. De lambrisering en de deur zijn beschilderd met een houtimitatie van coromandel, een exotische houtsoort die vroeger zeer kostbaar was.
Deze salon is genoemd naar Jan Maximiliaan baron van Tuyll van Serooskerken. Van 1814 tot 1828 was hij gouverneur van Utrecht, later de commissaris van de Koning(in) genoemd. Kort na zijn ambtsperiode werd Paushuize als woning van de gouverneur in gebruik genomen. Nog altijd is de Van Tuyllsalon de officiële werkkamer van de commissaris van de Koning, al woont hij hier al lang niet meer. De lambrisering en de deur zijn beschilderd met een houtimitatie van coromandel, een exotische houtsoort die vroeger zeer kostbaar was.
De Van Tuyllsalon, met natuurstenen schouw en lambrisering van imitatie-coromandel (foto: Heirloom).
De Soetesalon
Joost de Soete (1541-1589) was een legeraanvoerder tijdens de Tachtigjarige Oorlog en stadhouder van Utrecht. Hij was korte tijd eigenaar van Paushuize, maar toen hij door de Spanjaarden gevangen werd genomen, moesten de Staten-Generaal een fors bedrag betalen om hem vrij te kopen. Om de kosten te dekken werd zijn huis verkocht. De salon die naar hem genoemd is, heeft behangsels van goudgeel damast naar negentiende-eeuws dessin. Ze passen mooi bij het kleurrijke tapijt, dat mogelijk het ontwerp van de ontwerper Theo Colenbrander is. De schilderijen van Pieter Jan van Liender (bruikleen van Centraal Museum) zijn onderdeel geweest van de regentenkamer van het Diaconie weeshuis aan de Breedstraat dat is afgebroken in 1954.
Joost de Soete (1541-1589) was een legeraanvoerder tijdens de Tachtigjarige Oorlog en stadhouder van Utrecht. Hij was korte tijd eigenaar van Paushuize, maar toen hij door de Spanjaarden gevangen werd genomen, moesten de Staten-Generaal een fors bedrag betalen om hem vrij te kopen. Om de kosten te dekken werd zijn huis verkocht. De salon die naar hem genoemd is, heeft behangsels van goudgeel damast naar negentiende-eeuws dessin. Ze passen mooi bij het kleurrijke tapijt, dat mogelijk het ontwerp van de ontwerper Theo Colenbrander is. De schilderijen van Pieter Jan van Liender (bruikleen van Centraal Museum) zijn onderdeel geweest van de regentenkamer van het Diaconie weeshuis aan de Breedstraat dat is afgebroken in 1954.
De Soetesalon, met schilderijen van Pieter Jan van Liender en een tapijt, mogelijk naar ontwerp van Theo Colenbrander (foto: Wikimedia Commons).
De regentenkamer in het Diaconie Weeshuis aan de Breedstraat, met de schilderijen van Pieter Jan van Liender. Foto uit 1906 (Het Utrechts Archief).
