Van wereldberoemd naar de vergetelheid
Herdenken is een wonderlijk proces, dat continu aan verandering onderhevig is. Zo ging het ook met Adriaan Florisz. (1459-1523), geboren in de Utrechtse Brandstraat. Als vooraanstaand theoloog en leermeester van Karel V groeide zijn invloed zowel op het geestelijke als op het wereldlijke gebied. Toen hij, vrij onverwacht, in 1522 tot paus Adrianus VI werd gekozen, kreeg hij als opdracht orde op zaken te stellen in de kerk. Met een lege schatkist, de opkomst van Luther en grote politieke onrust binnen én buiten Europa was dat op zijn zachtst gezegd een lastige taak. Na anderhalf jaar overleed hij, zonder direct zichtbare veranderingen teweeg gebracht te hebben. Toch zette hij een aantal belangrijke stappen in de richting van hervorming van de kerk.
Als paus werd hij wereldberoemd (dat wil zeggen: berucht in Rome en geliefd in Utrecht), maar al snel na de reformatie verdween hij in de vergetelheid. Er verscheen een aantal boeken, er werden portretten gemaakt, er was een grote tentoonstelling in het Centraal Museum in Utrecht en in Leuven in 1959, maar een standbeeld – toch de meest zichtbare en tastbare vorm van herdenken – ontbrak tot nu toe.
Herdenken is een wonderlijk proces, dat continu aan verandering onderhevig is. Zo ging het ook met Adriaan Florisz. (1459-1523), geboren in de Utrechtse Brandstraat. Als vooraanstaand theoloog en leermeester van Karel V groeide zijn invloed zowel op het geestelijke als op het wereldlijke gebied. Toen hij, vrij onverwacht, in 1522 tot paus Adrianus VI werd gekozen, kreeg hij als opdracht orde op zaken te stellen in de kerk. Met een lege schatkist, de opkomst van Luther en grote politieke onrust binnen én buiten Europa was dat op zijn zachtst gezegd een lastige taak. Na anderhalf jaar overleed hij, zonder direct zichtbare veranderingen teweeg gebracht te hebben. Toch zette hij een aantal belangrijke stappen in de richting van hervorming van de kerk.
Als paus werd hij wereldberoemd (dat wil zeggen: berucht in Rome en geliefd in Utrecht), maar al snel na de reformatie verdween hij in de vergetelheid. Er verscheen een aantal boeken, er werden portretten gemaakt, er was een grote tentoonstelling in het Centraal Museum in Utrecht en in Leuven in 1959, maar een standbeeld – toch de meest zichtbare en tastbare vorm van herdenken – ontbrak tot nu toe.
Hernieuwde interesse
De laatste tijd lijkt de interesse in de Utrechtse paus echter weer te groeien. Zo verscheen er in 2017 een biografie, geschreven door Twan Geurts. Ook werd Adriaan door de huidige paus Franciscus in een rede genoemd. Franciscus vertelde dat een van de kardinalen hem de naam Adrianus had aangeraden, vanwege de goede hervormingsreputatie van de Utrechtse paus. Een grappige voetnoot in de geschiedenis, maar het kenmerkt ook de hernieuwde interesse voor deze eveneens hervormingsgezinde Paus.
Al jarenlang werd er gelobbyd voor een standbeeld in Adriaans geboortestad en uiteindelijk schreef het Prins Bernhard Cultuurfonds samen met Vereniging Oud-Utrecht begin 2015 een ontwerpwedstrijd uit. Anno Dijkstra rolde als winnaar uit de bus met zijn verrassende ontwerp waarin het herdenken zelf centraal staat.
De onthulling van het beeld van paus Adrianus VI door de commissaris van de Koning in 2015 (foto: Froukje van der Meulen)
Herinneren is niet definitief
Het resultaat is een realistisch beeld: een ranke gestalte met rechte rug en gesloten ogen. Het gezicht is gebaseerd op het beroemde portret door zijn Utrechtse tijdgenoot Jan van Scorel. De eenvoudige sokkel rust op houten wiggen, die normaal gesproken gebruikt worden om de precieze plaats te bepalen van een zwaar voorwerp, zoals een standbeeld. Anno Dijkstra symboliseert hiermee dat herinneren een doorgaand proces is. Onze herinnering verandert door nieuwe gebeurtenissen, wordt gekleurd door de tijdsgeest, maar is nooit definitief. Een beeld is weliswaar in brons gegoten en daardoor bestand tegen de tijd; de herinnering is dat doorgaans niet.
Onthulling
Op 17 december 2015 werd het standbeeld van paus Adrianus VI onthuld, in het bijzijn van de Commissaris van de Koning en de burgemeester. Adriaan staat nu pal voor Paushuize, het huis dat hij in 1517 heeft laten bouwen, maar nooit met eigen ogen heeft gezien. Het beeld houdt de herinnering aan deze inwoner van Utrecht levendig, maar wijst ons er ook op dat niets zo veranderlijk is als onze eigen herinnering.
Op 17 december 2015 werd het standbeeld van paus Adrianus VI onthuld, in het bijzijn van de Commissaris van de Koning en de burgemeester. Adriaan staat nu pal voor Paushuize, het huis dat hij in 1517 heeft laten bouwen, maar nooit met eigen ogen heeft gezien. Het beeld houdt de herinnering aan deze inwoner van Utrecht levendig, maar wijst ons er ook op dat niets zo veranderlijk is als onze eigen herinnering.
